Ostatnio na moje zajęcia (prowadzę m.in. korepetycje z języka polskiego oraz zajęcia w ramach edukacji domowej) trafia coraz więcej uczniów, którzy zgłaszają problemy z interpretacją wierszy. Często są tym zirytowani lub załamani — mają pretensje albo do języka polskiego (ten przedmiot jest beznadziejny) albo do siebie (ja jestem beznadziejny/beznadziejna — nigdy tego nie pojmę). Obrywa się też nauczycielom (nikt mi tego nigdy nie wytłumaczył).
Oto moja propozycja. Przez chwilę nie szukamy winnych, ale rozwiązania. Poniżej spisałam pięć prostych (najprostszych!), ale skutecznych rad. Poznaj je, zastosuj i koniecznie daj mi znać na Facebooku czy Instagramie, czy pomogły Ci choć trochę! Pamiętaj — nie obiecuję sukcesu od razu — byłabym wtedy zupełnie nieszczera! Sprawdź jednak, czy systematyczne stosowanie moich porad zadziała — możesz wiele zyskać! I jeszcze jedno – zdaję sobie sprawę, że z części tych rad nie możesz skorzystać podczas zajęć w szkole. Mam jednak nadzieję, że w domu to będzie możliwe. Gdy polubisz interpretacje i lepiej będziesz sobie z nimi radzić w domowym zaciszu, to i podczas lekcji będzie Ci łatwiej!
Cierpliwości
Pewne sprawy nie dzieją się od razu. Intepretacja wiersza, czyli jego rozumienie, to jeden z takich przypadków. Często jednak myślimy, że jest inaczej, że powinnyśmy już po pierwszej lekturze wiersza odnaleźć jego przesłanie. Natychmiast. Niestety — czasami takie przekonanie wdrukowują w nas lekcje języka polskiego.
Co zrobić?
Postaraj się skupić — wycisz powiadomienia na telefonie, zamknij w pokoju, odizoluj się. Przeczytaj wiersz spokojnie, minimum trzy razy. Tak, dobrze przeczytałeś/przeczytałaś — trzy razy. Notuj na kartce swoje pomysły, tropy, przeczucia. Kartka jest pusta? Nadal nie masz żadnych pomysłów? Nie jesteś w stanie wskazać, o co może chodzić w tym wierszu? Przejdź do moich kolejnych rad.
Nie załamuj się archaizacją, czyli wyjaśnij przestarzałe wyrazy
Trudno zrozumieć przesłanie wiersza, jeżeli napisany jest staropolszczyzną. Mało tego — trudno go w ogóle zrozumieć! Najpierw trzeba cierpliwie — wers po wersie — wyjaśnić jego znaczenie. Często słowa niejasne są wyjaśnione w podręczniku, ale czasami trzeba postarać się bardziej. Wtedy znowu polecam aktywną postawę — przeszukajcie internet, zapytajcie znajomych, czy polonistkę, a jeśli to wszystko zawiedzie — zapraszam do mnie na korepetycje — na pewno pomogę:)
I jeszcze jedno — jeżeli nie wyjaśnicie treści — nie pójdziecie dalej. Widzę to np. przy analizie “Trenów” Kochanowskiego. Utwory dotyczą rozpaczy po stracie córki i naprawdę można to zrozumieć dość szybko, kiedy wyjaśni się archaizmy znajdujące się w utworze. Bez tego jednak ani rusz!
Dowiedz się czegoś o autorze i epoce, w której tworzył
Znowu oczywistość. Może nawet przewracasz oczami ze znudzeniem. Ale czy realizujesz ten punkt na co dzień? Są poeci, których wiersze bez kontekstu politycznego nie będą zrozumiałe — np. część twórczości Stanisława Barańczaka. Wtedy naprawdę nic się nie stanie, jeżeli sięgniesz po swój wyciszony w pierwszym punkcie telefon i sprawdzisz kim był, kiedy żył, jakie problemy omawiał. Czasami krótki opis twórcy jest w podręczniku — sięgnij po niego (Uwaga — czasami te opisy są zupełnie nieprzydatne — wtedy poszukaj dalej, np. w internecie). A później zastanów się, jak ta wiedza może Ci pomóc w zrozumieniu treści.
Naucz się środków stylistycznych
Mało atrakcyjny punkt — prawda? Także wolałabym podać Ci tutaj bardziej spektakularne rozwiązanie, ale niestety — podaję Ci to. Jest mało pociągające, ale diabelnie skuteczne. Jeżeli bowiem nie wiesz, czym jest epitet, nie masz pojęcia o porównaniach czy personifikacji (to środki stylistyczne, które powinni znać wszyscy od 7 klasy w górę, a zatem licealiści TEŻ), to problemy z interpretacją nie zmniejszą się.
Jeżeli wiersz to escape room, to środki stylistyczne stanowią wskazówki. Jeśli je zignorujesz lub źle odczytasz, to nie wyjdziesz z tego escape roomu, czyli nie zrozumiesz wiersza. Po prostu nie!
Jak się nauczyć? Polecam tę książkę. Mnóstwo wiedzy w pigułce. Środki stylistyczne odnajdziesz na stronach 96 —113.
Zadaj wierszowi proste pytania
Wiersze nie zawsze są skomplikowane. Ba! Czasem dotyczą treści uniwersalnych, które są w jakimś stopniu bliskie każdemu z nas. Zamiast więc koncentrować się na tym, czego nie wiesz, spróbuj dostrzec to co jest bardziej oczywiste.
- Jaka emocja jest opisana w tym wierszu? (miłość, tęsknota, uczucia patriotyczne, rozpacz)
- Jaki nastrój panuje w tym utworze? (radosny, refleksyjny, smutny)
- O czym jest ten wiersz? (o jakiej sytuacji opowiada itp.)
Zapewniam Cię, że te proste pytania, które stosuje się na początku szkoły podstawowej, ratują życie niejednemu maturzyście.
Zmień nastawienie — albo chociaż spróbuj
Możesz nie lubić języka polskiego i szczerze nienawidzić wierszy. Kiedy jednak to nastawienie przejmuje nad Tobą kontrolę i uniemożliwia realizowanie szkolnego materiału, to sygnał, że trzeba coś z nim zrobić. Nie proszę Cię o to, żebyś od teraz zaczął/zaczęła czytać Herberta do poduszki, ale o to, abyś spróbował/spróbowała skupić się na interpretacji i… po prostu się za nią zabrać.
Daj koniecznie znać, czy zastosowałeś/zastosowałaś te rady i jakie były tego efekty! Napisz do mnie na Facebooku czy Instagramie! Chętnie odpowiem na wszelkie pytania!